"Z Bożej łaski Jadwiga, król"

Król Polski. Jadwiga Andegaweńska. Nie królewna, nie królowa. Król! Król!!

Jadwiga Andegaweńska, wnuczka Łokietka,  król Polski, żyła 25 lat. Urodziła się albo pod koniec 1373 roku albo na początku kolejnego.  Jesienią 1384 roku, jako dziesięciolatka, przybyła do Polski. Została ukoronowana 16 października 1384 roku.  Jagiełłę poślubiła w 1386 (wybaczcie... to zestawienie dat potrzebne).

Panowała więc samodzielnie czy raczej dorastała do pełnienia tej niespodziewanej funkcji (do korony została początkowo wyznaczona jej starsza siostra) dobrze ponad rok. I właśnie temu czasowi poświęca uwagę w swej najnowszej, wielowątkowej powieści Zuzanna Orlińska.

Rozdziały pieczołowicie rozpisujące szybkie dorastanie Jadwigi, jej  dylematy, strach  i zwątpienie  oraz zdobywanie świadomości swej pozycji przeplatane są losami innej kobiety sprowadzonej do Królestwa Polskiego w 1401 roku. To kolejna żona Jagiełły – Anna Cylejska (wnuczka Kazimierza Wielkiego). Jej portret –  dużo starszej, już kobiety, ale także zalęknionej, a do tego onieśmielonej sławą swej poprzedniczki, jest okazją do odkrywania i budowania losów Jadwigi od chwili, gdy narracja towarzysząca jej bezpośrednio już się kończy. Od momentu  pierwszego spotkania z Jagiełłą, niedługo przed planowanym ślubem.

"Z bożej łaski Jadwiga, król" czy (pisownia zgodna z wydawnictwem - i przywołująca  regułę chrześcijańskiego ładu społecznego o tym, że władza pochodzi od Boga ) "Z Bożej łaski Jadwiga, król" już samym tytułem wkracza na możliwe, niejednoznaczne (także ironiczne?) myślenie o tej wybitnej postaci.

Na prawie czterystu stronach dostajemy od Zuzanny Orlińskiej portrety dziewczynki i kobiety, będącymi – na różne sposoby – najbliżej władzy. Do tego gdzieś w tle pojawia się jeszcze sylwetka matki Jadwigi, Elżbiety Bośniaczki, prowadzącej skomplikowane gry dyplomatyczne. Główne bohaterki próbują zrozumieć swoją pozycję (także jako dziewczynki/kobiety wyznaczonej na żonę), zrozumieć mechanizmy polityki związanej z „męskim światem”, zyskują świadomość swych ograniczeń. Próbują odnaleźć swoje miejsce. Walczą, na różne sposoby.

Losy Jadwigi najczęściej możemy zobaczyć „z zewnątrz”, dzięki misternie plecionemu obrazowi środowiska jej towarzyszącemu. Barw dodają mu opowieści o życiu postaci, o których podręcznikowe dzieje milczą. Panny dworski, dworzanie, nianie, kucharze, stróżowie czy psiarczykowie. Postaci drugo czy trzecioplanowe, bez których codziennej pracy i trudu nie byłoby „wielkiej historii”. Wszystkie sylwetki, jak zdradza autorka, mają swoje umocowanie w skrupulatnie prowadzonych rachunkach na dworze Jadwigi i Jagiełły.

Drugiej kobiecej bohaterce, Annie, towarzyszymy na (niepewnej) drodze do zostania królową, żoną Jagiełły. Wątpiąca w siebie, samotna i spolegliwa dorasta także do pewnego buntu. W możliwym dla siebie formacie.

Bogatym, popartym rzetelną wiedzą (i zapewne ogromem pracy autorki) portretom kobiet towarzyszy  jeszcze jeden, niezwykle ważny wątek: problem strachu, obaw i przesądów przed „Innym”. Przez karty powieści subtelnie przewijają się postaci różnych wyznań i wyobrażenia o dzikich poganach.  Do tego w tle pojawia się problem cynicznie rozgrywanych w polityce, opacznie rozumianych, dogmatów wiary.  A sama Jadwiga dostrzega w pewnym momencie swą naiwność, kiedy zachwycała się pieśniami opiewającymi chwałę Zakonu Krzyżackiego, podsuwając czytelnikom oczywistą, ale jakże cenną świadomość:  w historii osąd zdarzeń zależy od punkt widzenia i punktu na mapie, w którym żyjemy.

Jak się więc ma do tej świetnie napisanej, pełnej niebanalnych bohaterów i ważnych opinii walczących ze stereotypami, powieści Zuzanny Orlińskiej, trailer przygotowany przez wydawcę?  

Król Polski. Jadwiga Andegaweńska. Nie królewna, nie królowa – żona władcy. Król! Władczyni!

Book trailer - "Z Bożej łaski Jadwiga, król" from Mikolaj Kamler on Vimeo.

PS. Brawo za dodatkowy, bardzo potrzebny młodszym czytelnikom pomysł – mapa Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, drzewo genealogiczne dynastii Piastów i Andegawenów oraz Giedyminowiczów a do tego biogramy najważniejszych postaci historycznych. 

„Z bożej łaski Jadwiga, król” Zuzanna Orlińska. Wydawnictwo Literatura, 2017.