„Damy, Dziewuchy, dziewczyny. Historia w spódnicy"

"Historia w spódnicy"... Na całe szczęście postanowiłam  najpierw przeczytać powieść  „dla dużych” Anny Dziewit-Meller. Gdybym sięgnęła od razu po „Damy, dziewuchy…” pewnie już nie dotarłabym do „Góry Tajget”…

Nie cierpię pretensjonalnego tonu, konwencji „kumplowania się” z czytelniczkami (i czytelnikami) w książkach dla dzieci. A jeszcze bardziej drażni mnie, kiedy tą konwencję wykorzystuje się  wbrew logice....  

„Damy, Dziewuchy, dziewczyny”  to zbiór życiorysów sławnych kobiet, głównie ze względu na ich niezależność, upór, osiągnięcia, zaangażowanie w zmianę świata i stereotypów nim rządzących. Jest (obowiązkowo we wszystkich tego typu publikacjach) Maria Skłodowska-Curie, ale i Świętosława (Córka Mieszka I), rymopisarka Elżbieta Drużbacka, pierwsza kobieta chirurg – Magdalena Bendzisławska, są kobiety architektki, aplinistka, malarka, nauczycielki, projektantka, i kilka innych. 

Po życiorysach wszystkich ważnych kobiet – kandydatek na idolki czy wzorce chadzania własnymi drogami –  przewodniczką jest Anna Henryka Pustowójtówna. „Awanturnica” (jak sama się nazywa) z czasów Powstania Styczniowego, niezależna bohaterka występująca nie tylko przeciw zaborcom, ale i wszystkich ograniczeniom, które nakładała na dziewczyny epoka i relacje społeczne.

Nie mogę jednak zrozumieć, dlaczego, by opowiedzieć o wszystkim i przedstawić bohaterki książki, Anna Henryka wykreowana jest na „kumplującą” się narratorkę – rówieśniczkę odbiorczyń. Konfidencjonalnemu tonowi towarzyszą jakieś zdrobnienia, spoufalanie się drobnymi dygresjami, jakieś takie „mizianie się” do czytelniczki (i czytelnika?), wplatanie w historyczne treści co rusz rekwizytów współczesności (te szkolne wycieczki z chipsami!)

Od tego siedzenia nieruchomo tyle lat w starej książce zdrętwiały mi nogi i ręce. Niechże się przeciągnę! O tak! O niebo lepiej. Wiesz co – poczekaj chwilę. Ja tylko szybko wskoczę na konika, zrobię małą rundkę po okolicy i zerknę, czy koleżanki już gotowe na naszą wizytę. To potrwa tyle co nic, obiecuję! Rozejrzę się tylko i wracam.

Jeśli narratorka siedziała tyle lat w starej książce to skąd wie o wszystkich bohaterkach, które żyły dużo po niej? Po co te atrybuty współczesności? A do tego posługiwanie się historycznymi formami  językowymi: Namówiłam więc koleżanki, żeby otwarły dla ciebie swoje domy i wyciągnęły z kufrów najlepsze historie. Dlaczego inne bohaterki nie zabierają więc  głosu, schowane „za szybką” opowieści Anny Henryki? Podstawowe pytanie i wątpliwość: czy nie da się opowiedzieć o ważnych kobietach, bez błaznowania i tego sztucznego spoufalania się? Czy to nie wiara we współczesne czytelniczki (niewiarę w żeńskie formy nazw zawodów pominę wymownym milczeniem,  Kurzojady podpowiadają „naukowczyni” brzmi dumnie…) 

„Damy, dziewuchy, dziewczyny. Historia w spódnicy” Anna Dziewit-Meller, ilustracje: Joanna Rusinek. Wydawnictwo Znak emotikon, 2017.