Oczy

  

Iwona Chmielewska nie raz autorskimi projektami udowodniła, że ma swoją własną koncepcję widzenia książki. Książki obrazowej. Książki dla dzieci. Koncepcję odmienną i zaskakującą wobec tego, do czego jesteśmy przyzwyczajeni. Nie trudno zgadnąć (zwłaszcza przyglądając się moim wpisom), że jestem wielbicielką jej sposobu postrzegania relacji obrazu i słowa, chwytania niedopowiedzianego i daru otwierania oczu odbiorcom...




Nieprzypadkowa jest ta zabawa skojarzeniami z widzeniem i patrzeniem. Jeśli przypatrzycie się okładce świeżo wydanej w Korei książki Iwony Chmielewskiej zobaczycie polską transkrypcję koreańskiego tytułu. "Oczy". Czy widzicie...?

Wiadomo, że oko może być oknem na świat. Okiem się patrzy, (nie zawsze) widzi, ale można także nim dawać znaki, a nawet - zdradzać zakamarki swej duszy. Bogactwo związków frazeologicznych może dać do myślenia jak wiele znaczeń, także ukrytych, związanych jest z widzeniem i patrzeniem. Jak bardzo postrzeganie widzenia jest związane z kulturą. Nie tylko my widzimy, ale i jednocześnie jesteśmy postrzegani. Cała historia sztuki to teoria widzenia. Ale oczy związane się silnie także z cielesnością. I innymi zmysłami. Wiecie, że wzrok to ostatni z nich, który rozwija się najpóźniej u noworodka? Z innej strony patrząc to zmysł, który najsilniej bombardowany jest bodźcami we współczesnym świecie, ale i rozwijające się technologie najsilniej go wspomagają... Często padają diagnozy, że jesteśmy atakowani nadmiarem obrazu, także generowanego przez media elektroniczne. Jak to wpływa na naszą percepcję? Jak bardzo nasze postrzeganie różnić się będzie od widzenia naszych dzieci, coraz częściej zanurzonych w wirtualnych obrazach? Co zobaczą pod swoimi powiekami? Co my tam widzimy? I czy czujemy się z tym szczęśliwi?

Nie są to bynajmniej pytania, które padają wprost w najnowszej książce Iwony Chmielewskiej. "Oczy" dotyczą jednak wątpliwości co to znaczy widzieć... Na różne sposoby.

Ten, kto widzi nie wie nawet jak cenny skarb dostaje w prezencie

"Oczy" to jedna z obszerniejszych pozycji w dorobku Iwony Chmielewskiej. Prawie 80 stron zbudowanych na naprzemiennym porządku oczu przyglądającym się nam z pustej karty i tego, co zbudowane jest wokół zmieniających się źrenic na kolejnej stronie.
Delikatnie kremowy papier zaskakuje swoją pustką, wprowadza lekki niepokój stawiając nas w pozycji tego, komu ktoś się przygląda. Po przewróceniu strony z wycięciem, możemy sprawdzić co zapowiadał lakoniczny tekst z poprzedniej karty. Obraz i słowo czasem lekko przekomarzają się ze sobą, subtelnie flirtują, pojawia się i  dowcip, i zaskoczenie.

Ten, kto widzi nie wie nawet jak cenny skarb dostaje w prezencie

Po prostu otwiera je codziennie, a one go prowadzą

Ostrzegają i ratują

"Oczy" dotykając tematu patrzenia i widzenia, nie omijają - jak można przewidzieć -  i (wieloznacznego) problemu utraty wzorku. Książkę Iwony Chmielewskiej można właściwie postrzegać, jako składający się z dwóch części katalog różnych sposobów widzenia świata. Niektóre motywy powtarzają się, powracając w innym kontekście i wnosząc dodatkowe znaczenia.

Choć są tacy, którzy nie potrzebują ich tak bardzo.

Wolą słuchać lub węszyć.

(...)

 Ten, kto nie widzi, dostaje inny skarb w prezencie.

(...)

Słuchając, czując, dotykając może robić tyle rzeczy

(...)

Może (...) poznawać świat bliski i daleki

(...)

a także się zakochać

(...)

I czuć się szczęśliwym jak każdy: ten, kto widzi i ten kto nie widzi

"Oczy" to właściwie książka, którą można się bawić. Zgadywać co kryć się będzie w kolejnych źrenicach, w które się wpatrujemy. Spodziewamy się już nieoczywistych skojarzeń lub odgadując koncepcję autorki - podążamy za jej mini wykładem o sposobach widzenia i bycia w świecie. Ta książka pewnie najbardziej będzie zaskakiwać dzieci, wielbiące na pewnym etapie rozwoju swego umysłu zabawę w "akuku". "Oczy" przypominają mi tą konwencję, dostosowaną do nieco starszych i inaczej już próbujących zrozumieć świat.

Książka Iwony Chmielewskiej to nie tylko zabawa formą, koncepcją bliską jej książką o kształtach. To nie tylko metodologia "widzenia", uświadamiająca już  kilkulatkom złożoność pojęć i naszego funkcjonowania w świecie. Jego paradoksów.

Może najbardziej "Oczy" w swej podskórnej tkance dotykają poczucia szczęścia. I tego, jak jesteśmy w stanie zobaczyć nasze istnienie i sposoby bycia w świecie. Zaczynając od darów, którymi jesteśmy obdarzeni po najprostsze rzeczy, które przynosić mogą radość.

A może "Oczy" to raczej nienarzucająca się szkoła patrzenia, która ma skłonić do refleksji nad umiejętnością wykrywania znaczeń w tym, co się widzi? Dostrzegania wagi spojrzenia? Także tego innego. Cudzego spojrzenia.

Może warto pod wpływem "Oczu" zrewidować swoje podejście do zmysłu wzroku, przestać traktować go jako instrument pomiarowo-rozpoznający?! To ostatnie ćwiczenie polecam zwłaszcza Ministerstwu Kultury i Dziedzictwa Narodowego, które współfinansuje (z pieniędzy podatników) i promuje produkcję pt. "Pierwsza książka mojego dziecka". Polski Minister Kultury chwali się kiczem, banałem i tandetą podczas, gdy Korea  Południowa po raz kolejny zbiera laury* za książkę polskiej autorki, Iwony Chmielewskiej. Gratuluję!

Dziękuję Iwonie Chmielewskiej za udostępnienie książki :)

* o nagrodzie wkrótce...

"Oczy" tekst i ilustracje:Iwona Chmielewska. Wydawnictwo Changbi, Seul 2012.