Cztery zwykłe miski

Bo przecież książkę można wymyślić o wszystkim.

I można tak wymyślać w nieskończoność...

Zachwyca mnie dużo książek. Sporo bawi. Jeszcze więcej czytam i oglądam. Przyglądam się wyborom i uwagom moich dzieci. Spora część tego wszystkiego to książki, które wprawdzie ładne, nie zostawiają po sobie niezatartego śladu. A dziś sporo twórców wierzy, że jednak jest inaczej. Może to wyznacznik artysty - przekonanie o wielkości swoich dzieł?

Podczas wczorajszego spotkania z Iwoną Chmielewską w Muzeum Kinematografii po raz kolejny przekonałam się jak ważna jest pokora. Zdecydowanie sprzyja uczeniu się. I dotyczy to tego, ile nie zdołałam jeszce zobaczyć w "O tych, którzy się rozwiajali" (może przydałoby się jakieś PostScriptum do wpisu o tej książce?). I postawy autorki, która przyznała, że przywozi "ze świata" coraz mniej książek, którym bacznie się przygląda, a coraz bardziej zgłębia się w siebie i w to, co chciałaby jeszcze powiedzieć. 

"Cztery zwykłe miski", o których także wczoraj rozmawialiśmy wpisuje się w jakiś sposób zabawę formą, która obecna była już w innych książkach Iwony Chmielewskiej. Może niektórym wydawać się, że wyekspoloatowała ona możliwości eksperymentowania "z kształtem" i tego, jak tak zabawa może dotykać spraw ważnych? Obok obecnego w Polsce "Kłopotu" są przecież jeszcze w tej serii "Moje kroki" i "Pomysły", jest "Gdzie jest moja córka"  i uhonorowane tegorocznym Bologna Ragazzi Award "Oczy".

"Cztery zwykłe miski" odsłaniają inną stronę tych eksperymentów. Bardziej autotematyczną i może nieco autoironiczną. Dotykają warsztatu i swoistego credo artystki, w subtelny i dowcipny, daleki od patosu sposób. 

"W czterech zwykłych miskach" pojawia się to, co Iwona Chmielewska darzy miłością: niepotrzebne papiery z niechcianych książek, pożókłe strony, skrawki i niepozorny papier pakowy. Dwa koła z niego wycięte i podniszczona okładka dają początek zwykłym, niepozornym miskom. To one, dzięki kreacji i ręce autorki stać się mogą wszystkim. To możliwy punkt wyjścia do opowieści wesołej lub smutnej, o deszczu bądź słońcu, mogą być lekkie lub nagle komuś zaciążyć (i to nie tylko siłaczowi na książkowej karcie).

Bo przecież książkę można wymyślić o wszystkim.

I można tak wymyślać w nieskończoność...

Ale książki Iwony Chmielewskiej to nie zachwyt swoją formą i możliwościami. To konsekwenta droga, obliczona  i zaplanowana na przełamanie naszych oczekiwań i zdawałoby się - wytyczonej ścieżki, którą zmierzamy do końca. Bo z opowieści o zabawie formą i tworzeniu, nagle, zostajemy postawieni przed czymś istotnym i przekładalnym na rzeczywistość "po drugiej stronie okładki". Tam, dokąd wraca nawet baśniowa Alicja.

...książka, w której przydatne są cztery miski, 

może być o czymś jeszcze ważniejszym.

Skala misek, ale i problemu, który obrazują nagle się zmienia. Zaskakuje i być może - wprawia w dyskomfort. Lecz nie ma tutaj moralizatorstwa i mentorskiego tonu. Bo kolejne - wieloznaczne strony - odkrywają to, co w pracach Iwony Chmielewskiej ważne  - zaangażowanie społeczne, wyczulenie na troski, które mogą dotykać (nie tylko) dzieci, ale i wątpliwości, i refleksję nad rolą czy istotą jej książek. 

I choć z pomocą tej książki i tych zwykłych czterech misek nie można tego zmienić,

to można o tym pomyśleć.

Bo zdanie, które znajdziemy na kolejnych kartach to niekoniecznie poczucie, że tekst i obraz niewiele znaczy, ale może skłonić do myślenia i czynów, tych, którzy biorą książkę do ręki.

Ma także swoją drugie, możliwe znaczenie: bo pomyśleć o możliwej zmianie "nie-mocy" i braku wpływu na sprawiedliwość, podział dóbr  może także ten (ta), która tworzy książkę. I dotyka problemu. 

Towarzyszy temu jakże znaczący obraz: spłowiała, stara okładka niechcianej książki z ładnie wyblakniętym kształtem uchylonych drzwi. 

"Cztery zwykłe miski" są niezwykłe: w swej lapidarności, dyscyplinie formy, w tym, jak wiele można powiedzieć o roli twórcy i roli książki, i ile pokory można w tym zawrzeć. Pokory wpisanej w kształt tej książki, która - jak inne książki Iwony Chmielewskiej - staje się uchylonymi drzwiami  z ostatnich stron. To wejście, za którym znajdziemy to, na co się otworzymy i co zechcemy wydobyć. 

Nie ma tutaj pozycji wszystkowiedzącego i nadrzędnego głosu autorskiego, bo i on sam ku refleksji pozostawia swoją postawę i to, co ma jeszcze do zrobienia. Możemy spodziewać się, że pomimo niepewności twórczej (do czego przyznaje się Iwona Chmielewska)  wraz z kolejną swą książką przechodzi ona  do kolejnego pokoju - na wyższym poziomie.  Nawet jeśli okładka (nieco zepsuta marną typografią) subtelnie igra z przywołanym wewnątrz motywem starych, niechcianych książek o przybrudzonych grzbietach. Sprawdzajcie co się w nich kryje!

"Cztery zwykłe miski" tekst i ilustracje: Iwona Chmielewska, wyd. Format, 2013.

A wczoraj, w ramach "Czytanek przed ekranem", Iwona Chmielewska spotkała się w Łodzi z dziećmi. Wspólnie zastanawialiśmy się nad czasem  i jego obliczami... Przyglądając się także "Czterem stronom czasu". Relacja tutaj >>>> Na fali. Czytanie w Łodzi