Książę w cukierni

Spóźniłam się. A może czekałam na potwierdzenie moich przypuszczeń. Kciuków trzymanych (także) za Joannę Concejo. Dziś główna nagroda IBBY w kategorii graficznej, w konkursie "Książka Roku 2013" wędruje do niej.  Skoro doceniono i uznano jej pracę, mogę napisać co mnie się w tej książce nie podoba...

"Książę w cukierni" nie jest literackim dziełem sztuki. Nie jest też książką dla dzieci. Tak, wiem - dorośli potrzebują usprawiedliwień, aby sięgnąć po książkę "z obrazkami". Wiem, że książka budzi od zdziwienia po euforię tym, jak wykorzystuje możliwości arkusza drukarskiego. I od tego zaczyna się opisywanie jej zalet. Możliwość obcowania z formą zachwyca, bawi, sprawia, że czekają na nas niespodzianki i ukryte znaczenia, które można tropić.

Zacznijmy jednak od początku: na początku było słowo. I tekst Marka Bieńczyka. Od tego zaczęła się historia tej książki. A może od (w jakiś sposób umotywowanej) dedykacji "Adamowi Sowie"? Bardzo jednak wątpię w to, czy jest to "danie główne". Ciężko mi już myśleć o tej książce w oderwaniu od tego jak ona wygląda. Próbuję "nie widząc" obrazu pomyśleć nad tekstem, ale nie ma go, on nie istnieje....

W "Księciu w cukierni"  rozmowa toczy się  wokół słodkości. Dość cierpka jest jej nuta. Duży Książę o ambicjach domorosłego filozofa potyka się, próbując prowadzić błyskotliwą rozmowę o naturze szczęścia (jest to dość kłopotliwe, zwłaszcza jeśli ma się pełne usta). Po jego drugiej stronie stoi zalotna i dość bliska, ekhmm... realiom życiowym Kaktusica. Dość pokrętnie prowadzony dialog niby krąży wokół szczęścia, ale tak naprawdę zmierza ku poczuciom, lękom i bólowi istnienia Dużego Ksiącia. Jego gra rozgrywana wokół własnej "nie dość fajnej" osoby, sprawia, że Kaktusica staje się prawie niemym świadkiem - wsparciem i pocieszeniem, lustrem, w którym Duży Książę - Narcyz może się przejrzeć. I tak jak tekst Bieńczyka nie jest ani powiastką, ani dialogiem, który prowadzi nas do zaskakujących czy odkrywczych wniosków, tak ilustracje i koncepcja obrazu Joanny Concejo staje się "kontekstem" (przejmującym pierwsze skrzypce), bez którego trudno byłoby uzasadnić przyczynę tego rodzaju dywagacji.

Kiedy oglądam nagrodzoną dziś książkę, Duży Książe nie chce być już nikim innym jak, na wpół dystyngowanym, na wpół prowincjonalnym amantem w skarpetach "non-iron". Nie pomogą nawet echa "Małego Księcia".  Zamiast róży (z kolcami) mamy Kaktusicę, a słowa wyrośniętego Księcia ciężko ułożyć się w spójną całość prowadzącą do punktu kulminacyjnego.

Co więcej, jak Dużego Księcia traktować poważnie, skoro Joanna Concejo kpi z niego, podsuwając mu pod bok zalotną, prowokacyjną i podgryzającą w duży palec u nogi Kaktusicę? Będąc wierną swoim ołówkowym, przybrudzonym i surowym szkicom rozwija na wpół surrealistyczną opowieść, budując groteskość zderzenia słowa i obrazu. Rozkładając kolejne strony harmonijki nie można zapomnieć o dowcipie i finezji szczegółów, pogubionej scenografii, "drugim życiu" bohaterów rozgrywanym poza słowami. Patrzę na Kaktusicę nieco wyuzdanie oblizującą talerzyk, swoje usta, pochylajacą się na zabawkami Dużego Księcia (wiecie gdzie podziała się czapeczka?), podkradającą tortowe ciastko w "Cafe Luck". Czuję do niej nieprzepartą sympatię, choć nie jej autor tekstu przypisał pierwszoplanowe znaczenie.  Dziękuję Ci, Joanno Concejo, za pokazanie, jak może wyglądać związek. Nie tylko tekstu i obrazu...  Za przewrotną historię dla dorosłych. I za pomysł na zakończenie. Na otwarcie. Za całokształt.

PS. Tylko dlaczego nikt nie zadał pytania DLACZEGO niedźwiedź?

"Książę w cukierni" tekst: Marek Bieńczyk, ilustracje: Joanna Concejo. Wydawnictwo Format, 2013.