9 lutego 2011

Seria "Z Sokratesem" i metoda Lipmana

Czytaliście kiedyś Platona? A jeśli tak - co zrozumieliście z lektury? Bo ja - przyznaję się -  jak czytałam, to niewiele pojęłam... I nie sądziłam, że opowieść o Platonie i Sokratesie może być wciągającą i dowcipną opowieścią dla dzieci. Do czasu, aż wpadła mi w ręce świetna seria "Z Sokratesem". Doskonały wstęp do filozofii i nauki myślenia - lekko i zabawnie.






















Sześć tomów, opierających się na okruchach uwag o Sokratesie i dziele Platona, relacjonuje nam historię i podstawowe idee dwóch najsłynniejszych filozofów. Wprawdzie wbrew realiom, ale ku uciesze młodego czytelnia, Platon, stojący u progu swego życia ze swadą, zaangażowaniem i humorem relacjonuje nam swoje doświadczenia nauki pobieranej u Sokratesa. Przy okazji - porusza jedne z najtrwalszych pytań rozważanych przez filozofów. Roztacza malowniczą wizję starożytności, w której losy filozofów przeplatają  się z postaciami z greckiej mitologii i realiami ówczesnego życia. Przy tym wszystkim - współczesny pozostaje dowcip, prosty język i komiksowa kreska ilustracji, podkreślająca lekkość całokształtu.

"Najmądrzejszy człowiek świata", "Tajemnicza jaskinia", "Wspaniałe królestwo Atlantydy", "Platon w krainie paradoksów", "Uczta Platona", "Zemsta Ateny" Emiliano Di Marco z ilustracjami Massimo Bacchini to sześć opowiastek (można je właściwie czytać w dowolnej kolejności) - swoista beletrystyka filozoficzna, już dla najmłodszych.

"Najmądrzejszy człowiek świata" opowiada historię kilkuletniego Platona, który postanawia odnaleźć swego mistrza, aby poznać odpowiedzi na wszystkie pytania.  Pierwszy tom w kilku kreskach kreśli początek życia jednego z najsłynniejszych filozofów i przy okazji skłania do refleksji czym jest prawdziwa mądrość i jak się ją zdobywa. Temu wszystkiemu towarzyszą realia starożytnego świata i całkiem współczesny dowcip.



Platon postanawia, że jego nauczycielem na zostać najmądrzejszy człowiek świata, lecz jego odnalezienie nie jest takie proste... Dzięki pomocy "wewnętrznego głosu" i wyroczni z Delf Platon dowiaduje się kogo ma szukać. Jednak pierwsze spotkanie z Sokratesem staje się, dzięki zabawnemu nieporozumieniu, początkiem drogi - poszukiwania najmądrzejszego człowieka pośród różnych figur - znamienitych mieszkańców Aten. Każdy z nich staje się nosicielem innego przesłania i innej przypadłości, które objawiają się dzięki dokuczliwym pytaniom Sokratesa.
"Komedia omyłek", pod płaszczykiem której kryje się ważne przesłanie,  w końcu doprowadza do tego, że Platon w swoim towarzyszu rozpoznaje Sokratesa - najmądrzejszego człowieka świata. A on sam wpada na to, czym zasłużył na takie miano:


Zrozumiałem, dlaczego ci powiedział, że jestem najmądrzejszy! - cieszył się starzec, 
podskakując na swych krótkich nóżkach.
- I dlaczego? - dopytywał się Platon.
- Ponieważ wiem coś, czego nie mogliby się domyślić trzej panowie, których dziś odwiedziliśmy! Wiem, że nie wiem prawie nic, a to jest prawdziwa mądrość - poznać własne ograniczenia i chcieć się uczyć! Mądrzejszy jest ten, kto zadaje pytania, od tego, kto udaje, że zna wszystkie odpowiedzi. 



Była to pierwsza lekcja, którą otrzymał Platon od Sokratesa. Po niej przyszły kolejne. O tyle nietypowe, że zawsze związane ze spacerowaniem, długimi dyskusjami i kolejnymi pytaniami, które nierzadko mocno irytowały Platona. Każda z kolejnych części objawia dobitnie na czym polega "dialog sokratejski", przedstawiając młodym czytelnikom kolejne idee wielkich filozofów.

"Tajemnicza jaskinia" opiera się oczywiście na platońskiej metaforze jaskini i jego najsłynniejszym dziele "Państwo". I tutaj nie brak humoru - zarówno w sposobie opowiadania o głównym bohaterze, jak i relacjach o realiach ówczesnej Grecji.

(...) nikt się nie dziwił, gdy czasem na drodze spotkał jakieś bóstwo przebrane za człowieka lub jakiegoś herosa zajętego doprowadzaniem do końca swego nadludzkiego dzieła, albo z kolei potwora umykającego przed herosem w obawie, by ten nie osiągnął rychło celu swej wyprawy. Jakkolwiek by było, urocze opowieści o bogach i herosach przetrwały aż do naszych czasów i z tej przyczyny niektórzy współcześni twierdzą, że Grecy to naród wielkich kłamczuchów.
Jednakże oprócz jaskiń, bohaterów, potworów, bogów i innych tym podobnych rzeczy, istniały jeszcze dzieci, które tak jak dziś uwielbiały się bawić, śmiać, a czasem robić sobie złośliwości. 



W "Tajemniczej jaskini" Platon sprowokowany przez chłopięce zabawy, rywalizację i nieopatrznie wypowiedziane słowa wyrusza sprawdzić co kryje się we wnętrzu legendarnej leśnej jaskini - postrachu wszystkich dzieci. Wyprawa ta staje się okazją do spotkania z zagadkowym starcem, który wprowadza go do jaskini i objaśnia jej tajemnicę, przedstawiając jednocześnie teorię idealnego Państwa. 



Przygoda Platona, ubrana w fikcję, opiera się na jego dziele i wątkach, które się w nim pojawiają. Nie tylko prezentują idee filozoficzne, ale i są blisko doświadczeń dziecięcych. Spór Platona ze złośliwym Trazymachem   to życiowe doświadczenie, pokazując, że i filozofia nie jest abstrakcją.
Każdy z tomów zamyka specjalny dodatek - "Kilka pytań i odpowiedzi", w których pojawia się kilkuzdaniowy opis kim był Platon, pojawiające się najważniejsze postaci i  na czym polega bycie filozofem. Objaśniony jest też zawsze towarzyszący Platonowi wewnętrzny głos - dajmonion oraz zostaje przywołane źródło, na którym została oparta opowieść . 




Kolejne tomy opierają się na podobnym schemacie - we "Wspaniałym królestwie Atlantydy" opowieść nawiązuje do dwóch "Dialogów" Platona i mitu o wspaniałym, lecz nie idealnym królestwie Atlantydy. Sokrates pomaga rozwiązać jego zagadkę, a Platon staje się świadkiem jego metody "dochodzenia prawdy". Kolorytu opowieści dodaje pojawiająca się co rusz żona Sokratesa, Ksantypa, postrach i dobitne uzasadnienie mitu samotnego filozofa. Jej mocno przerysowany i uszczypliwy wizerunek podkreślają ilustracje Massimo Bacchiniego - dowcipne, nieco komiksowe, dodające narracji lekkości i doskonale oddające emocje buzujące w bohaterach.





"Platon w krainie paradoksów" pokazuje źródło filozofii i próbuje objaśnić, skąd się wzięli ludzie, którzy zajęli się filozofowaniem. I jak tytuł wskazuje - porusza popularne wśród starożytnych zagadnienie paradoksu. Oczywiście punktem wyjścia staje się przygoda Platona i jego spotkania z niezwykłymi postaciami - tym razem ze śnie, bo jak mawiał Sokrates Nie ma nic lepszego niż drzemka dla rozjaśnienia umysłu!




Narrator nie kryje przed czytelnikiem że przedstawiona historia jest od początku do końca zmyślona, jednak podkreśla, że i w takiej historii jest zawsze ziarno prawdy. To, co jest bezsporne to fakt, że Platon na swe lekcje z Sokratesem uczęszczał bez protestu, a po latach stał się wytrwałym poszukiwaczem Prawdy. Jego szkołą były spacery i rozmowy z nauczycielem, a Sokrates zachęcał chłopca, metodą odpowiednio dobranych pytań, do udzielania własnych przemyślanych odpowiedzi. 

Seria  z Sokratesem to nie tylko przedstawianie w atrakcyjnej formie, przyjaznej już dla 6-latków, dziedzictwa wybitnych filozofów, to także doskonały materiał, któremu patronuje Stowarzyszenie Edukacji Filozoficznej Phronesis, opierające się na myśli Matthewu Lipmana. 

Wszystkie tomy z serii "Z Sokratesem"  wskazują, że wiedza to jeszcze nie mądrość. Bo ona opiera się  w dużo większym stopniu na poszukiwaniu, pytaniach i radości odnajdywania Prawdy. Sokrates w tych książkach to ideał nauczyciela - razem z Platonem spaceruje po ateńskich ścieżkach, zadaje pytania, zastanawia się, gawędzi, zbiera doświadczenia. Jego uczeń z tego wszystkiego samodzielnie wyciąga wnioski, swobodnie podążając za  zadawanymi pytaniami. Nauka to przygoda -  czyż nie jest to ideał, którego chcielibyśmy dla dzieci?

O takie rozbudzanie i podtrzymywanie ciekawości świata postulował także M.Lipman, tworząc swój program "Filozofii dla dzieci". W jego koncepcji nie ma miejsca na bierność dziecka, "przyswajanie" wiedzy. Lipman bazuje na ciekawości i dociekliwości dzieci. Bazuje na opowiastkach  i sztuce formułowania pytań, krytycznego myślenia i refleksji. Doskonałym materiałem do takich ćwiczeń są teksty Emiliano Di Marco, nie dość, że opowiadają o filozofach, sposobie poszukiwania mądrości, to jeszcze zadają pytania, które chętnie podchwyci większość dzieci. 
"Filozofowanie z dziećmi" Lipmana odwołuje się do tradycji dialogów sokratejskich - ważne jest tutaj zaufanie i atmosfera równości, potencjał dziecka i szacunek dla jego zdania. W szkole brakuje filozofii, a przecież metoda, którą propagował Lipman powinna się pojawić na większości lekcji. Zamiast wszechobecnego "uśredniania" ucznia, wydobywa z dziecka jego indywidualność i uruchamia cały potencjał. Warto jest więc uprawiać choć "domowe filozofowanie" - sięgnąć po opowieści z serii "Z Sokratesem" i "uruchomić" dialog... Także swój własny.


"Najmądrzejszy człowiek świata", "Tajemnicza jaskinia", "Wspaniałe królestwo Atlantydy", "Platon w krainie paradoksów", "Uczta Platona", "Zemsta Ateny" Emiliano Di Marco, il. Massimo Bacchini, tłum. Agnieszka Maria Stefańska. Wydawnictwo WAM, Kraków 2008. 

Brak komentarzy: