Pionierzy

Dwadzieścia trzy postaci. Żeglarz, który ponoć dotarł do Ameryki wcześniej niż Kolumb,  wielki astronom, reformator szkolnictwa w Chile, budowniczy kolei transandyjskiej,  konstruktor lampy naftowej, badacz Antarktydy, wynalazca kamery filmowej, odkrywca witamin, kryptolog. I kilku innych -  twórców, inicjatorów, innowatorów, inspirator, nowatorów, odkrywców i  pomysłodawców, prekursorów i reformatorów, twórców i wynalazców. Słownik synonimów podaje także, że można nazwać ich także założycielami, kolonistami i przybyszami. Spiritus movens. A i „ojcami” (także duchowymi).

Kobiet do grona „Pionierów” zaproszono tylko cztery. Maria Skłodowska-Curie, Helena Rubinstein, Maria Czaplicka, Wanda Rutkiewicz.

Kim jest więc pionier (lub pionierka)? Jakie cechy musi posiadać lub czego dokonać? Kto decyduje o uznaniu ich za inspiratorów czy odkrywców, twórców i wynalazców? Jakie pomysły zasługują na miano „pierwszych” i istotnych? Jakimi ludźmi są pionierzy? Czy działają samodzielnie? A może ich dokonania to także dzieło innych ludzi?

Warto lekturę tej książki, opowieści o wielkich czynach, odkryciach i inicjatywach, często będących dziełem przypadku potraktować jako inspirację i punkt wyjścia do poszukiwań. Może to początek szkolnej pracy grupowej w zbieranie informacji i pogłębianie wiedzy o witaminach? Antarktydzie, Afryce lub Ameryce? Pierwiastkach lub idei „ruchomych obrazów”?

A może punkt wyjścia do dyskusji o trudach bycia pionierem? Kaprysach świata, który uznaje lub odrzuca pomysły?

Krótkie: dwu-trzy stronicowe opisy dokonań tworzą razem leksykon. Ale „Pionierzy” to książka niestandardowa, bo łącząca konwencję  książki popularnonaukowej, z plotką i anegdotą. Dochodzi do tego strona wizualna – nawiązująca do niedzisiejszej techniki drzeworytu, ale i poetyki innej książki, „Co z Ciebie wyrośnie” A. i D. Mizielińskich (wydawnictwo Dwie Siostry). Warto zastanowić się jak ten pewien rodzaj żartu i dowcipu wpływa na odbiór książki.

Można tę książkę potraktować jako źródło anegdoty – od notatki o Janie Heweliuszu przejść do wprowadzenia w astronomię i lekturę „Wędrując po niebie z Janem Heweliuszem” (tekst: Anna Czerwińska-Rydel, ilustracje:  Agata Dudek; wydawnictwo Muchomor). Zainspirować „Pionierami” do wizyty w planetarium. Przygotować do samodzielnej obserwacji, pracować na zasobach dziecka, materiałach zgromadzonych przez uczniów. Pozwolić odkrywać wiedzę.  I uśmiechnąć są razem z młodszym czytelnikiem nad anegdotą o szkolnych perypetiach wszechstronnego inżyniera, konstruktora łodzi podwodnej,  Stefana Drzewieckiego.

„Pionierzy”, pomimo obszernego i nieco ironicznego podtytułu  „Poczet niewiarygodnie pracowitych Polaków”, prowokują także do zadania pytania o narodowość wynalazców (jak np.  w przypadku Jana z Kolna, Heweliusza czy Henryka Arctowskiego). Co decyduje o tym, że jesteśmy Polakami i pracujemy na rzecz swojego kraju? Dlaczego tak wielu odkrywców dokonuje znaczących rzeczy poza granicami ojczyzny? Komu przypisać sukces? I dlaczego?

„Pionierzy” zadają także niezwykle istotne pytanie dla współczesności:  do czego zobowiązuje bycie wynalazcą i prekursorem, nowatorką i założycielką? Warto przyjrzeć się książce także pod tym kątem.

Pionierzy. Poczet niewiarygodnie pracowitych Polaków, tekst: Marta Dzienkiewicz, ilustracje: Joanna Rzezak, Piotr Karski. Wydawnictwo Dwie Siostry, 2013. 

Tekst ten powstał w ramach projektu „Skąd ty jesteś? Odkrywanie kulturowych korzeni, oraz poszukiwanie współczesnych inspiracji dla edukacji” realizowanego przez Stowarzyszenie "Kamienica 56". Obejmuje on m.in. przygotowanie biblioteki - zestawu książek prezentujących przekrojowo dokonania współczesnej polskiej książki dla dzieci, przygotowanie materiałów dla nauczycieli zachęcających do wykorzystania tych książek w procesie edukacji, warsztaty i spotkania. Adresatami projektu są dzieci, które uczęszczają do szkół polonijnych, oraz ich rodziny i nauczyciele. Kraje, które zostały objęte programem to: Włochy, Francja, Irlandia i Norwegia

Projekt jest współfinansowany ze środków finansowych otrzymanych z Ministerstwa Spraw Zagranicznych w ramach konkursu na realizację zadania "Współpraca z Polonią i Polakami za granicą w 2014 r”.

The project is co-financed from the funds granted by the Ministry of Foreign Affairs in the competition for the public task "Cooperation with Polish Diaspora and Poles Abroad in 2014”.