"Grzeczna" (Czym jest "dziewczyńskość" - cz.2)

Róż na okładce, urocza dziewczynka z wyrazistymi oczami, tytuł, jak wydaje, przyciągający rodziców - czyżby przepis na książkę idealną na dziewczynek?

Miałam przyjemność czytać dziś "Grzeczną" w przedszkolu w "specjalnej" grupie. Osiem dziewczynek. Kameralne spotkanie, rozmowy o tym, co to znaczy być dziewczynką... Co to znaczy być ładną i grzeczną....
Podczas lektury książki Gro Dahle jedna z nich z westchnęła (z głosem ciężkim od emocji?) "Jaka świetna książka..."

Czekałam na "Grzeczną" od chwili kiedy zobaczyłam kilka ilustracji Svena Nyhusa na konferencji "Duże problemy małych dzieci". Czy różowa "Grzeczna" może opowiadać o problemach? Uwaga, możecie poczuć się zaskoczeni, kiedy choć pobieżnie przejrzycie ilustracje!

"Grzeczna" to książka "mocna", ale raczej też trudna. Poetyckiej opowieści z wyrazistym tempem, doskonałej do ekspresyjnej recytacji (szkoda, że nie mogłyśmy wspólnie potrenować krzyku;), towarzyszą świetne ilustracje.

Nie ma tu wyrazistych, krzykliwych kolorów; dużo tu pastelowych subtelności. Obok - wyrazista, ekspresywna kreska, monumentalne postaci dorosłych, specyficzna - dziecięca - perspektywa. Ilustracje Svena Nyhusa dają dziecku (i dorosłym!) poczuć, to co może być niejasne w tekście. Momentami wydaje się, że to obraz ma większą siłę przekazu. A tekst go dodatkowo wzmacnia.

W narracji dużo dziwnych  przenośni (cicha jak nóż...), metafor, które wywołują w głowie obrazy, emocje, wartości trudne do dotknięcia. Starszy czytelnik odbierając bardziej racjonalnie tekst być może odczyta więcej z tekstu, ale i jemu nie uda się uciec od emocji, które budzi praca ilustratora.

Tytułowa grzeczna to Lusia. Ideał, który być może marzy się niejednemu z rodziców - jest cicha, zawsze uśmiechnięta, schludna, staranna, układna, spokojna, uważna, pracowita, dokładna. Jednym słowem - idealnie wytresowana. Jest tak grzeczna, że właściwie jest niewidzialna.

W jej grzeczności i układności nadchodzi taki moment, że faktycznie znika. W ścianie.
Młodsze dzieci być może potraktują to początkowo tylko w płaszczyźnie dosłownej, jednak wpadną na to, że grzeczna Lusia z uśmiechem na stale przylepionym do swej twarzy wypranej z emocji, jest jak zamurowana.

Lusia już wcześniej była właściwa niema - zamknięta w schemacie grzeczności, z emocjami, które nie miały prawa głosu. Jednak dopiero kiedy znika, wszyscy zauważają jej nieobecność. Rozpoczyna się wielkie poszukiwanie.

Lusi udaje się wyzwolić. Przy okazji dokonuje ważnego czynu. Dla innych - Grzecznych. I jak wszyscy się przekonują - tajemnicze i metaforyczne "zniknięcie  w grzeczności" wcale nie jest tak rzadkie...

"Grzeczna" Gro Dahle to świetna, głęboka, wieloznaczna opowieść nie tylko dla dziewczyn i "niewidocznych kobiet". Ale dla nich przede wszystkim. Niech nie zwiedzie Was róż i niewinna twarzyczka. Bo "Grzeczna" pokazuje, że każda z nas ma prawo do różnych emocji, także do bycia niegrzeczną. Warto o tym zwłaszcza pamiętać wychowując "księżniczkę". Zdecydowanie wolę takie mocne i nieco dzikie podejście do "dziewczyńskości" od efemerycznej, podporządkowanej dobru innych, "niebiańskiej księżniczki". Krzyk, gniew i złość jest także częścią natury. 

"Grzeczna" to świetna, odważna, głęboka, igrająca z wieloma stereotypami (przyjrzycie się rodzicom...) książka obrazkowa.  Czytać ją można na wiele sposobów, skupiając się na zagadkowych motywach lub kolejnych postaciach. Gorąco polecam. Także na Dzień Kobiet...

"Grzeczna" Gro Dahle, il.Svein Nyhus, tłum. Helena Garczyńska. Wydawnictwo EneDueRabe, 2011.